Aromatherapie
ELINE VAN LANCKER - De tijd - 09 maart 2021 09:22
Wie hem niet met kerst kreeg, kocht hem wel als geschenk voor zichzelf: de aroma diffuser. De verdampte etherische oliën verspreiden een heerlijk huisparfum én zouden werken als moodbooster en bacteriekiller. Maar hangt daar nu een geurtje aan of niet?
Nieuwe vriendschappen sluiten, het is tegenwoordig niet meer evident. Toch vond ik de voorbije maanden een trouwe compagnon. Hij motiveert me, verkwikt me, sust me. Van de slaapkamer tot in bad, overal komt hij mee als mijn 'plus one'. Hij is bevallig, sereen, warm van hart. En hij ruikt verslavend lekker.
Mijn nieuwe metgezel luistert naar de naam 'aroma diffuser', en ik ben lang niet de enige nieuwkomer in zijn kring. Op Instagram kringelt zijn geurige mist massaal door gestileerde home offices en tot spa veredelde badkamers, met dank aan het grote tijdperk van het telewerk. Alleen al Rainpharma, een van de belangrijkste spelers op de Belgische markt, zag het voorbije jaar de verkoop ervan vervijfvoudigen.
Andere hippe lifestylemerken als Diptyque, Muji en Le Labo sprongen op de kar met een stijlvol exemplaar, de oubollige oliebrander-met-theelichtje mijlenver achter zich latend. En als we de trendvoorspellingen mogen geloven, zitten we ook het komende jaar nog volop met ons hoofd in de geurwolken.
Voor wie nog niet door het diffuser-virus werd besmet: het kleinood dient voor de verdamping van etherische oliën (ook wel essentiële oliën genoemd), het zeer geconcentreerde en vluchtige 'levenssap' van een plant. De dropjes olie worden in een reservoir via ultrasone trillingen met water vermengd en opgewarmd, waarna ze als een mist de lucht in worden gespuwd. En je huis hullen in een weelderig plantenparfum.
Muziek in de oren dus van de vele nieuwbakken bossnuivers die de lockdown heeft gebaard. Al zou de betere etherische olie voor heel wat meer zorgen dan dat tikkeltje extra junglegehalte in huis. Believers dichten ze een resem heilzame eigenschappen toe, van een citrusluchtje als angstremmer tot bepaalde types rozemarijn tegen een wazig brein.
Inmiddels is er voor zowat elk (quarantaine)kwaaltje wel een geschikte olie voorhanden. Een (letterlijke) bloemlezing: citroenmelisse zou helpen om vrolijk wakker te worden, basilicum om de concentratie te bevorderen, enkele druppels ylang-ylang garanderen een prikkelende sfeer in de slaapkamer en een dropje roomse kamille staat garant voor een kalmerend bad.
Aroma mania
Zweverige quatsch, zegt u? Begrijpelijk: de afgelopen eeuw maakten etherische oliën vooral opgang in muffe esoteriewinkels en in de alternatieve geneeskunde. Tel daarbij de wildgroei aan Tupperware-achtige multilevelorganisaties en andere charlatans die ze promoten als pakweg antitumormiddel, en je zit met een groter imagoprobleem dan prins Charles in de jaren negentig (overigens ook een adept van de aromatherapie, maar dat geheel terzijde).
Desondanks krijgen de zogenaamde 'aromatherapeuten' de jongste tijd steeds meer wetenschappelijke bijval. 'De voorbije jaren zijn er honderden studies gepubliceerd over de effecten van etherische oliën', legt Iris Stappen uit. Ze is hoogleraar klinische farmacie aan de universiteit van Wenen, met een specialisatie in 'aromachologie'. Samen met farmaceut Eva Heuberger en aromatherapeut Regula Rudolf schreef ze het boek 'De neus', waarin de neurologische werking van etherische oliën wordt beschreven.
'Onderzoeken bewijzen dat onder meer linalool, een component uit etherische oliën van onder meer lavendel en rozenhout, inderdaad helpt bij het slapen. Ook het opbeurend effect van limoneen, een component uit de etherische olie van de schil van verschillende citrusvruchten, is klinisch bewezen. Net als de impact van rozemarijnolie op ons concentratievermogen.'
Moodboosters
In Oostenrijk en Zwitserland, waar de kruidengeneeskunde sowieso een stevigere voet aan de grond heeft, behoren etherische oliën vandaag zelfs tot het standaardinstrumentarium in de klinische psychiatrie. Zo worden ze onder meer in het universitair psychiatrisch ziekenhuis van Bazel gebruikt bij de behandeling van dementie, depressies en verslavingen. Niet om Marcel Proust-gewijs verdrongen herinneringen naar boven te brengen, wel om het emotiecentrum in ons brein te activeren.
'Anders dan bijvoorbeeld visuele prikkels gaan geurprikkels direct naar ons limbisch systeem, ook wel de emotionele hersenen genoemd', legt Stappen uit. 'Simpel gezegd: geur en gevoelens zijn in onze hersenen nauw met elkaar verbonden, wat mee verklaart dat een depressie soms met een verminderd reukvermogen gepaard gaat. Door de reukneuronen te stimuleren, lokken we emoties uit.'
In tegenstelling tot eender welk welriekend luchtje ziet Stappen bij dergelijke geurtherapie duidelijke voordelen bij het gebruik van etherische oliën. 'De geurmoleculen zijn uiterst klein, apolair en vluchtig, waardoor ze gemakkelijk de hersenen binnendringen bij inhalatie. Meer zelfs, bij voldoende blootstelling raken de oliedeeltjes zelfs helemaal tot in de bloedbaan, ook via verdamping in de lucht. Zo ontdekten we dat bepaalde deeltjes uit lavendelolie ook puur fysiologisch het lichaam ontspannen, zelfs als je de lavendelgeur niet ruikt.'
Al zijn volgens Adam Feyaerts, onderzoeker naar de biologische effecten van etherische oliën aan de KU Leuven, nuances op hun plaats. 'Het klopt dat bepaalde componenten uit etherische oliën de zogenaamde bloed-hersenbarrière kunnen doorbreken. Maar niet alle oliën hebben dat effect. Ook is het geen unieke kwaliteit van etherische oliën: tal van andere geurstoffen hebben diezelfde eigenschappen.'
Coronaproof
Dat we ons net anno corona zo gretig door de aroma diffuser laten benevelen, heet trouwens geen toeval. Sommige oliën hebben immers ook een antibacterieel, antischimmel- en antiviraal effect. Dat eerste werd in 1912 al ontdekt door de Franse parfumchemicus René-Maurice Gattefossé, die na een ontploffing in zijn lab brandwonden opliep. Die desinfecteerde hij vervolgens met lavendelolie, waarna het afgestorven weefsel wonderwel genas. Nadien behandelde hij er zelfs soldaten mee tijdens de Eerste Wereldoorlog.
Op zich is die ontdekking niet zo verwonderlijk. Ook in planten dienen etherische oliën deels als afweersysteem tegen bacteriën, schimmels en insecten. Zo staan onder meer de etherische olie van tijm, oregano en theeboomolie bekend als geduchte tegenstanders van bepaalde ziektekiemen.
Precies daarom worden etherische oliën al eeuwenlang verwerkt in helende zalven en lotions voor de huid. Maar ook bij een aroma diffuser kan er sprake zijn van een ontsmettend effect, stelt Feyaerts. 'Ook verstoven via de lucht kunnen sommige etherische oliën antimicrobieel werken in het lichaam. Al kun je ze zeker niet allemaal veilig gebruiken in zo'n aroma diffuser. Oregano is bijvoorbeeld al niet geschikt, net zomin als de meeste soorten tijm. Eucalyptus (globulus, bekend om het effect op de luchtwegen, nvdr.) en lavendel dan weer wel. Het zou nog interessant kunnen zijn om met dergelijke verstuiving te experimenteren in een kliniek of dokterspraktijk.'
Zelf
legde Feyaerts zich toe op onderzoek naar etherische oliën nadat hij als
fervent gebruiker ervan steeds botste op een gebrek aan wetenschappelijke
onderbouwing van hun werking.
Vandaag werkt hij mee aan een pilootstudie met het Rega Instituut in Leuven
naar het effect van verstoven etherische oliën tegen covid.
'Het is nog te vroeg voor conclusies, maar dit experiment is alweer een stap in de goede richting. Al moeten we het voorlopig stellen met minimale funding. Etherische oliën zijn voor de farma-industrie immers niet zo lucratief, want de natuur kun je moeilijk patenteren. Maar het is niet omdat iets uit de natuur komt dat het niet werkt.'
Geurkaars 2.0
De toekomst ziet er voor de aromatherapie dus rooskleurig (en -geurig) uit. Ook studies naar de werking op ons immuunsysteem staan inmiddels op de internationale agenda, en het zweverige imago wordt stilaan verleden tijd.
Maar zelfs al behoudt uw innerlijke scepticus de bovenhand, dan nog valt een aromavriendje in huis aan te raden. Los van alle gezondheidsclaims zijn ze ook gewoon een natuurlijk én duurzaam alternatief voor die eeuwige geurkaars.
'Dat is waar het voor ons allemaal begon', zegt Dominique Bastin, de oprichter van Rainpharma. 'Door de verbranding van paraffine doen geurkaarsen de luchtkwaliteit snel dalen. Een flesje etherische olie is 100 procent plant. Je ruikt echt de natuur.'
Nu maar hopen dat je reukzin van dat dekselse virus blijft gespaard.
VEILIG AAN DE SLAG
Etherische oliën zijn behoorlijk krachtig. Zuinig zijn is dus de boodschap. Enkele druppels volstaan om je huis met een sterk aroma te vullen. Overmatige dosering kan leiden tot hoofdpijn en duizeligheid (ondergetekende kan het bevestigen), op de huid behoren uitslag en brandwonden tot de risico's.
Screen ook grondig de kwaliteit van de etherische olie: een goed merk vermeldt steeds de Latijnse en Nederlandse naam, houdbaarheidsdatum en veiligheidsinformatie op het etiket, is onverdund én verpakt in een donker glazen flesje. De vluchtige oliën bewaar je het best op een koele, donkere plek.